“Tả pín lù” là gì?
Có một món ăn vốn của người Hoa, nhưng đã thành món địa phương ở vùng Nam Bộ – món tả pín lù. Tả pín lù là đọc trại ra của ba âm da bin lo của người Trung Quốc, Nó có xuất xứ từ một món thịt của người Mông Cổ và các bộ tộc người Hoa sống ở vùng biên thùy Trung – Mông. Những bộ tộc này có thói quen ăn uống ngoài trời. Vào mùa hè ấm áp thì họ lóc từng miếng thịt nhỏ ở các con vật như dê, cừu hay bê, rồi nướng trên lửa để ăn ngay, không cần chế biến hay thêm thắt gia vị. Vào mùa đông thì việc ăn uống kiểu đốt lửa đã tỏ ra rất bất tiện và thiếu sự đậm đà. Do đó, họ đã nghĩ ra một cách ăn món thịt vừa giữ được chất ngọt vừa tiện lợi. Món da bin lo đã ra đời từ đó.
Khi người Hoa sang Việt Nam, họ đã mang theo món da bin lo. Và đọc theo âm Việt, nó trở thành tả pín lù. Món tả pín lù của người Hoa vẫn còn cầu kì hơn so với khi nó đã “Việt hóa”. Trong cách chế biến của người Hoa thì món ăn này phải gồm các nguyên liệu và theo từng công đoạn như sau: thịt sống thái mỏng gồm hai hoặc ba loại như bò, dê, cừu và thêm vào các loại rau cải sống. Nước lèo (nước dùng) được nấu sôi trong một cái nồi bằng đất nung, có vị chua, cay, ngọt. Nước chấm phải có sa tế và tàu vị yểu.
“Tả pín lù”
Món tả pín lù của người Việt Nam thì có khác hơn. Trước nhất là phần nước lèo. Phần này thường bằng giấm pha thêm chút đường, nấu sôi. Rau, cải ăn kèm thì tùy từng loại thịt mà thay đổi. Món tả pín lù thịt bò thì được ăn với bánh tráng cuốn rau, nước chấm là mắm nêm. Trong thực đơn “bò bảy món” thì tả pín lù là món chính yếu. Bò tái mỏng xếp đầy dĩa. Khi ăn, thực khách gắp từng miếng thịt thái nhúng vào nồi nước giấm đang sôi trên lò cho thịt tái đi, sau đó gói chung với rau, cải, bánh tráng, chấm với mắm nêm trộn trái thơm xắt nhỏ. Những đầu bếp món “bò bảy món” thường giải thích: “Trong bảy món bò, món nào cũng toàn những thịt nạc, nướng ngậy mỡ, nếu ăn mãi thì thực khách sẽ rất ngán. Do đó, chen vào món tả pín lù với vị chua chua, ngọt ngọt sẽ làm cho vị giác người ăn được thay đổi, hứng thú”.
Tôi đã được ăn qua khá nhiều lần món tả pín lù của nhiều loại thịt. Tuy nhiên, chỉ có một lần, khi ăn món tả pín lù độc đáo của một chủ quán người Hoa tại Chợ Lớn là gây ấn tượng khó quên nhất. Điều đặc biệt trước tiên là ở cái nồi. Thường người ta dùng loại nồi đất theo kiểu nồi “tay cầm”, hoặc nồi nhôm dễ nóng, mau sôi. Còn ở đây là một chiếc nồi được chế tạo đặc biệt, mà theo vị chủ quán, đã phải đặt làm riêng: thoạt trông như một nồi nấu cơm thông thường, nhưng khác hơn ở chỗ một bên gần đáy nồi có khoét một cái miệng, rộng vừa đủ để đưa than vào.
Có nghĩa là chiếc nồi có hai đáy, phía trên để nấu, phía dưới là cái lò chứa than hồng. Khi bắt đầu ăn người ta đốt than cho đỏ lên, cho vào bên phần dưới nồi, còn ở trên đổ nước lèo. Đặc biệt hơn, phía trên nồi lại chia thành hai ngăn, một bên chứa thứ nước lèo trong, còn bên kia thì nước lèo đục, màu vàng như nghệ. Vị chủ quán giải thích: “món tả pín lù không phải loại thịt nào cũng nhúng với nước giấm. Có loại cần nhúng chua, có loại cần nước lèo ngọt, béo. Như món cá chẻm, ăn với nước chấm pha nước cốt dừa sẽ có một hương vị khó quên”.
Hôm đó, tôi đã được ăn tả pín lù gồm thịt bò, cá, tôm, mực tươi, cá viên, sò… nồi nước lèo lúc nào cũng sôi. Vị chủ quán hướng dẫn cách ăn:
– Thịt bò, mực tươi, sò, nhúng vào bên trong nước lèo nó sẽ cho vị chua ngọt. Còn đậu hủ tươi, cá, tôm, cá viên, nên nhúng vào nước lèo có nước dừa béo.
Tôi đã làm theo đúng sự chỉ dẫn. Thú thật là hương vị có khác hẳn. Cá, tôm khi được nhúng trong nước lèo béo ngậy cho hương vị đậm đà. Đổi sang món ăn nhúng nước lèo chua ngọt lại được đổi “gu” đúng lúc, giúp cho bữa ăn không ngán.
Vị chủ quán nói rõ thêm:
– Theo phong tục của người dân vùng biên thùy Trung Quốc, họ thường đãi nhau những bữa tiệc da bin lo như thế này với rất đông người tham gia. Mỗi thực khách có quyền chọn khẩu vị của mình trên cùng một loại thực phẩm. Ai thích chua ngọt thì ăn theo chua ngọt, còn ai thích béo thì ăn theo béo. Những buổi tiệc đó kéo dài thâu đêm suốt sáng. Những chiếc nồi thiết kế theo kiểu này sẽ giúp tránh được gió lạnh mùa đông, lại giữ được nhiệt rất lâu. Đặc biệt là thịt dê và cừu, tuy cả hai gần giống nhau, nhưng khi ăn thì hai tính chất khác biệt. Thịt cừu thích hợp với chất chua ngọt, còn thịt dê thì chỉ ngon khi có nước lèo béo. Tiệc tả pín lù bằng hai loại thịt dê, cừu mà có cái nồi hai ngăn, hai loại nước lèo thì thú vị không gì bằng!
